سوگيري اكتشافيِ در دسترس بودن، يك سوگيري شناختي است كه در آن شما بر اساس يك مثال، اطلاعات يا تجربه اخير كه به راحتي در دسترس شماست، تصميم مي‌گيريد، حتي اگر بهترين مثال براي آگاهي‌بخشي به تصميم شما نباشد (منبع).

چرا چيزهايي كه راحت تر به ذهن مي آيند، واقعي تر به نظر مي رسند؟

سوگيري در دسترس بودن، كه با نام «سوگيري اكتشافي در دسترس بودن» نيز شناخته مي‌شود، يك سوگيري شناختي است كه در آن افراد هنگام قضاوت يا تصميم‌گيري به اطلاعاتي تكيه مي‌كنند كه به راحتي يا به وضوح به ذهنشان مي‌رسد.

از آنجا كه اين اطلاعات به راحتي در دسترس، رايج‌تر، مكررتر يا نماينده‌تر از آنچه در واقع هستند فرض مي‌شوند، افراد اغلب احتمال يا اهميت رويدادهايي را كه به خاطر سپردن آنها آسان‌تر است، بيش از حد ارزيابي مي‌كنند. اين سوگيري به عنوان يك ميانبر ذهني عمل مي‌كند كه به تصميم‌گيري سريع كمك مي‌كند، اما مي‌تواند منجر به نتيجه‌گيري‌هاي ناقص يا تحريف‌شده شود، زيرا خاطرات اخير، واضح يا احساسي را بر داده‌هاي جامع‌تر يا دقيق‌تر ترجيح مي‌دهد.

چيزهايي كه راحت‌تر به ذهن مي‌آيند، به دليل سوگيري شناختي كه به عنوان «سوگيري اكتشافي در دسترس بودن» يا «سوگيري در دسترس بودن» شناخته مي‌شود، واقعي‌تر به نظر مي‌رسند. اين يك ميانبر ذهني است كه در آن افراد احتمال يا اهميت يك رويداد را بر اساس ميزان سهولت يادآوري نمونه‌هايي از آن تخمين مي‌زنند. وقتي يك مثال يا رويداد در حافظه در دسترس‌تر يا به راحتي قابل بازيابي باشد، رايج‌تر، محتمل‌تر يا واقعي‌تر درك مي‌شود.

روش اكتشافيِ در دسترس بودن به اين دليل عمل مي‌كند كه مغز از ميانبرهاي ذهني براي تصميم‌گيري سريع استفاده مي‌كند و اغلب سهولت يادآوري را جايگزين احتمال واقعي مي‌كند. اين مي‌تواند منجر به بيش‌برآورد كردن اهميت يا واقعيت رويدادهايي شود كه به راحتي به خاطر سپرده مي‌شوند، مانند اخبار دراماتيك يا تجربيات شخصي، در حالي كه اطلاعات كمتر به ياد ماندني اما بالقوه دقيق‌تر را دست كم مي‌گيرد.

سهولت يادآوري منجر به تخمين بيش از حد فراواني يا تأثير آن رويداد مي‌شود زيرا ذهن، وضوح يا تازگي را با واقعيت يا اهميت برابر مي‌داند. اين سوگيري بر نحوه قضاوت افراد در مورد ريسك، فراواني و حتي حقيقت رويدادها تأثير مي‌گذارد و اغلب ادراكات را از واقعيت‌هاي عيني منحرف مي‌كند(منبع)(منبع)(منبع).

در اصل، هر چه چيزي راحت‌تر به ذهن خطور كند، «واقعي‌تر» يا محتمل‌تر به نظر مي‌رسد، زيرا مغز از اين قابليت دسترسي به عنوان نماينده‌اي براي واقعيت يا فراواني استفاده مي‌كند. اين اكتشاف به تصميم‌گيري سريع كمك مي‌كند، اما مي‌تواند باعث تحريف در ادراك و قضاوت نيز شود.

مثال هاي رسانه اي از سوگيري دسترس پذيري

نمونه‌هاي رسانه‌اي از سوگيري در دسترس بودن (دسترسي‌پذيري) عبارتند از:

• پوشش خبري رويدادهاي دراماتيك مانند سقوط هواپيما مي‌تواند باعث شود مردم خطر پرواز را بيش از حد ارزيابي كنند، عليرغم اينكه آمار نشان مي‌دهد پرواز از بسياري از اشكال ديگر حمل و نقل امن‌تر است. وضوح و گزارش مكرر، اين رويدادها را در حافظه “در دسترس‌تر” مي‌كند و به ترس غيرمنطقي دامن مي‌زند.
• گزارش‌هاي رسانه‌اي كه بر حملات كوسه تمركز دارند، اغلب مردم را به اين باور مي‌رساند كه اين حملات رايج و خطرناك هستند و اين واقعيت را كه حملات كوسه بسيار نادر هستند، تحت الشعاع قرار مي‌دهند. همين اصل در مورد تروريسم، جرايم خشونت‌آميز و ساير رويدادهاي نادر اما دراماتيك كه به شدت توسط رسانه‌هاي خبري پوشش داده مي‌شوند، صدق مي‌كند.
• روزنامه‌نگاران تمايل دارند علل يا توضيحاتي را كه بيشتر به روز هستند يا فوراً در دسترس هستند، برجسته كنند، مانند سرزنش بحران‌هاي فعلي (مثلاً بحران انرژي منتسب به جنگ اوكراين) بدون اينكه هميشه ساير عوامل مهم اما كمتر واضح را پوشش دهند. اين سوگيري مي‌تواند درك عمومي از علل و راه‌حل‌ها را شكل دهد.
• رسانه‌هاي اجتماعي مي‌توانند با قرار دادن مكرر كاربران در معرض روايت‌ها، حالات چهره، ويديوها يا اخبار خاص، سوگيري در دسترس بودن را تقويت كنند و باعث تخمين بيش از حد فراواني يا اهميت آن رويدادها يا نظرات شوند.

به طور خلاصه، پوشش رسانه‌اي اغلب با واضح‌تر و قابل بازيابي‌تر كردن مثال‌ها يا توضيحات خاص، سوگيري در دسترس بودن را تشديد مي‌كند، كه بر درك عمومي از خطر، علل يا واقعيت فراتر از داده‌هاي عيني تأثير مي‌گذارد(منبع)(منبع)(منبع)(منبع).

منبع : سوگيري دسترس‌پذيري چيست و چرا باعث خطا مي‌شود؟